Κάτω Αχαΐα

Η Κάτω Αχαΐα, γνωστή και σαν Αχαγιά, είναι κωμόπολη της πρώην επαρχίας Πατρών του νομού Αχαΐας. Αποτελεί έδρα του Δήμου Δυτικής Αχαΐας, ενώ παλαιότερα ήταν έδρα του Δήμου Δυμαίων. Η Κάτω Αχαΐα στην τελευταία απογραφή του 2011 είχε 9.618 κατοίκους, ενώ ήταν και παραμένει το εμπορικό και πνευματικό κέντρο του δυτικού τμήματος της πρώην Επαρχίας Πατρών και η ευρύτερη περιοχή συχνά αναφέρεται "περιοχή Αχαγιάς". Η κωμόπολη, λόγω ότι είναι χτισμένη σε λόφο, δίνει μια υπέροχη εικόνα θέας στους επισκέπτες της, αλλά και στους μόνιμους κατοίκους της, με το να κοιτούν από ψηλά προς την Πάτρα, τις γύρω περιοχές αλλά και την Αιτωλοακαρνανία. Η Κάτω Αχαΐα είναι ένα πολύ όμορφο και φιλόξενο μέρος και είναι μια περιοχή που μπορεί να συνδυάσει πολλά πράγματα μαζί(βουνό, θάλασσα, πολυκοσμία, ηρεμία), όποια εποχή και αν διαλέξει κάποιος να την επισκεφθεί. Γύρω της, σε απόσταση 80 χιλιομέτρων βρίσκονται τα Καλάβρυτα για χειμερινές αποδράσεις. Πιο κοντά βέβαια, στα 24 χιλιόμετρα είναι η Πάτρα, όπου πολλοί τοπικοί κάτοικοι εργάζονται σε αυτήν. Στην αντίθετη πλευρά των Καλαβρύτων και της Πάτρας βρίσκεται το πανέμορφο δάσος Στροφυλιάς (Καλογριά) σε απόσταση 22 χιλιομέτρων, με τις τεράστιες παραλίες και τα καταγάλανα νερά του. Βέβαια σε απόσταση "αναπνοής" βρίσκονται η Λακκόπετρα και τα Νιφορέικα με τα  πολλά ταβερνάκια - εστιατόρια. Τα τελευταία χρόνια χιλιάδες καλοκαιρινοί κυρίως επισκέπτες κατακλύζουν της παραλίες της Κάτω Αχαΐας διασκεδάζοντας μέχρι το πρωί στα τοπικά καταστήματα τις περιοχή.

Ιστορία

Στην Κάτω Αχαΐα πιστεύεται ότι βρισκόταν η αρχαία πόλη Δύμη. Έχουν βρεθεί λείψανα αρχαίου οικισμού και τείχους, λείψανα ρωμαϊκών χρόνων ενώ κοντά στην κωμόπολη βρίσκεται και το Τείχος Δυμαίων.

Η σημερινή κωμόπολη άγνωστο ακριβώς πότε κατοικήθηκε μετά την εγκατάλειψη της αρχαίας πόλης πιθανότατα να συνέχισε να υπάρχει μικρός οικισμός. Το 1205 αλλά και το 1700 αναφέρεται στην περιοχή χωριό Αχαία όπου έγινε εγκατάσταση Σλάβων, αλλά άγνωστο ποιο χωριό είναι, η Άνω ή η Κάτω Αχαΐα.

Το 1807 πέρασε από την περιοχή ο Κολοκοτρώνης και πυρπόλησε τον πύργο του Σαίτ Αγά Οθωμανού, ιδιοκτήτη τότε της περιοχής. Η κοντινή παραλία χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές κατά την επανάσταση του 1821 για αποβίβαση στρατευμάτων. Το 1816 ο Πουκεβίλ αναφέρει ότι είχε 30 καλύβες, το 1828 αναφέρεται ότι είχε 40 οικογένειες και 48 το 1851.

Με το Β.Δ. 8/4/1835 η Κάτω Αχαΐα αποτέλεσε δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Δύμης με έδρα την Άνω Αχαΐα. Κατά άλλους ο δήμος υπήρχε ήδη από το 1832.

Το 1912 με τον Ε.τ.Κ. 14/2/1912 και τον νόμο ΔΝΖ΄4057 διαλύθηκαν οι δήμοι και η Κάτω Αχαΐα έγινε ανεξάρτητη κοινότητα έως το 1998 όπου με το Σχέδιο Καποδίστριας έγινε πάλι δημοτικό διαμέρισμα αλλά κι έδρα του νέου δήμου Δύμης. Από το 2010 αποτελεί έδρα του Δήμου Δυτικής Αχαΐας.

Ιερός ναός Αγίου Ιωάννου του προδρόμου Κάτω Αχαΐας:

• 

  Μακέτα υπό ανέγερση Ιερού Ναού Αγίου Ιωάννου Προδρόμου

Προοίμιο: Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος είναι ο πολιούχος της Κάτω Αχαΐας και της Δύμης από την βυζαντινή εποχή μέχρι και σήμερα. Οι Ευρωπαίοι περιηγητές από την εποχή της τουρκοκρατίας αναφέρουν ότι ο Ναός του Αγίου ήταν προσκύνημα για ολόκληρη τη Δύμη και ευρύτερα για την Δυτική Αχαΐα.

Α. Ο Βυζαντινός Ναός του Αγίου Ιωάννου Κάτω Αχαΐας (1200; - 1952) Κτίστηκε προ του 1400, ίσως και παλαιότερα, πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού. Στους τοίχους του είχαν εντοιχιστεί κομμάτια ή και πλάκες μαρμάρινες από τα αρχαία ερείπια. Η γνώμη μερικών ότι ο Ναός κτίσθηκε γύρω στο 1700 δεν ευσταθεί, διότι τότε η Κάτω Αχαΐα και η ευρύτερη περιοχή ήταν ερημωμένη από τους Τούρκους κατακτητές (1460), ενώ οι κάτοικοι δεν ξεπερνούσαν τις 10 με 15 οικογένειες που διέμεναν σε καλύβες, όπως αναφέρουν ξένοι περιηγητές. Ο Βυζαντινός Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου ήταν αρκετά μεγάλος, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι κτίσθηκε σε εποχή που η Κάτω Αχαΐα ήταν πολυάνθρωπος. Τέτοιες εποχές ήσαν η εποχή της Δανιηλίδος που η Κάτω Αχαΐα ή Μορέας ήταν κέντρο της μεταξο-καλλιέργειας (γύρω στο 900 μ. Χ.), και η εποχή της Φραγκοκρατίας (1205-1427). Επίσης πρέπει να υπογραμμισθεί ότι μεταξύ του 1200 και του 1400 κτίσθηκαν και επισκευάσθηκαν ναοί και μοναστήρια σε όλη τη Δύμη. Το 1853 έγινε μεγάλη επισκευή του βυζαντινού αυτού Ναού. Ο ναός κατεδαφίσθηκε το 1952, για να γίνει πλατεία και να ανοίξει η οδός Αποστόλου Ανδρέα. Δίπλα από τον Ι. Ναό Τιμίου Σταυρού υπάρχει σήμερα περιφραγμένος χώρος που βρισκόταν η Αγία Τράπεζα του βυζαντινού Αγιάννη.

Β. Ο παλαιός Ναός του Αγίου Ιωάννου Κάτω Αχαΐας (1928-2008) Ο θεμέλιος λίθος του ναού ετέθη στις 4 Νοεμβρίου 1928 από τον τότε μητροπολίτη Πατρών Αντώνιο. Έκτοτε συνεχίστηκαν οι εργασίες ανεγέρσεως του ναού με βραδύ ρυθμό. Το 1932 συνεχιζόταν η τοιχοποιία. Η στέγαση του ναού (τρούλος) κατά πληροφορίες γερόντων έγινε το 1936-1937. Τα επιχρίσματα έγιναν το 1946-1947. Τα εγκαίνια του Ναού έγιναν το 1947 υπό του τότε Μητροπολίτου Πατρών Θεοκλήτου, οπότε και άρχισε ο Ναός να λειτουργεί κανονικά. Η σπουδαία αγιογράφηση έγινε το 1972 υπό του αγιογράφου Σπύρου Ψαρρού. Ο περικαλλής ναός κατεστράφη στις 8 Ιουνίου 2008 από τον σεισμό.

Γ. Ο νέος Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου Κάτω Αχαΐας (2013-…) Όλος ο λαός της Κάτω Αχαΐας αφού πόνεσε και έκλαυσε για την καταστροφή του λαμπρού ναού του Αγίου Ιωάννου, συστρατεύεται ήδη και με πίστη στο Θεό και στον προστάτη μας πολιούχο Άγιο Ιωάννη ξεκινάει ένα μεγάλο και θεάρεστο έργο. Να ανεγείρει ένα νέο Ναό σύγχρονο και αντάξιο του Βυζαντινού ναού και του φημισμένου παλαιού Αγιάννη.

Ιερός ναός Ζωοδόχου πηγής Κάτω Αχαΐας :

(ιστορικά στοιχεία)

Η Κάτω Αχαΐα είχε δύο παλαιότατους Βυζαντινούς Ναούς, τον παλαιό «ΑΪ ΓΙΑΝΝΗ», στην πλατεία Δημοκρατίας και τη «ΖΩΟΔΟΧΟ ΠΗΓΗ» ή «ΠΑΝΑΓΙΤΣΑ», στην οδό Φαιστού. Δύο ιερές παρακαταθήκες και κληρονομιά, που μας άφησαν οι πρόγονοί μας. Ο σημερινός Ναός της «ΠΑΝΑΓΙΤΣΑΣ» είναι του 12ου αιώνος, όπως υποθέτουν οι ειδικοί μελετητές. Στην άποψη αυτή συνηγορεί το γεγονός ότι τα Μοναστήρια της Μόβρης και άλλοι βυζαντινοί Ναοί της Δύμης χτίστηκαν την ίδια εποχή (12ος αιών). Την εποχή αυτή η Δύμη γενικά και η Κάτω Αχαΐα ειδικότερα παρουσιάζουν οικονομική ανάπτυξη και ακμή σε πληθυσμό. Φαίνεται ότι μεταξύ 12ου και 15ου αιώνα οι Έλληνες συσπειρώνονται γύρω από την Ορθόδοξη Εκκλησία τους και αντιδρούν στους Φράγκους και στον προσηλυτισμό της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Τότε χτίστηκαν σε όλη τη Δύμη Μοναστήρια και Εκκλησίες ή ανακαινίστηκαν παλαιότεροι Ναοί. Εκείνα τα χρόνια της Φραγκοκρατίας πιθανόν χτίστηκαν ή ανακαινίστηκαν οι δύο βυζαντινοί Ναοί της Κάτω Αχαΐας, ο «ΑΪ ΓΙΑΝΝΗΣ» και η «ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ», έργα της θρησκευτικής ευλάβειας των προγόνων μας, ιερά κέντρα λατρείας και προπύργια εθνικής συσπείρωσης. Μετά τις σφαγές των κατοίκων από τους Τούρκους κατακτητές το 1458 και το 1460 η Κάτω Αχαΐα σχεδόν ερημώθηκε. Οι περιηγητές μιλούν για τους επόμενους αιώνες της Τουρκοκρατίας για λίγους πτωχούς γεωργούς που κατοικούσαν σε καλύβες. Δεν μπορούσαν τότε 70-80 σκηνίτες να χτίσουν ναούς. Η «ΠΑΝΑΓΙΤΣΑ» είναι χτισμένη επάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Ασκληπιού, θεού της Υγείας. Δίπλα ήσαν τα θαυμάσια λουτρά της αρχαίας Δύμης, δηλαδή όλος ο χώρος ήταν αφιερωμένος στην Υγεία. Τι πιο φυσικό λοιπόν οι πρώτοι Χριστιανοί να έφτιαξαν τον Ναό τους στον καθιερωμένο ιερό χώρο της Υγείας και να τον αφιέρωσαν στην Ζωοδόχο Πηγή, που ήταν πάροχος υγείας στους Χριστιανούς. Και μη λησμονούμε και τούτο, ότι οι Έλληνες ήσαν θρησκευόμενοι, εδέχθησαν τον Χριστιανισμό, αλλά εκράτησαν μερικές παραδόσεις τους, αγνές και ανθρώπινες, μέσα στην νέα θρησκεία τους με τις ευλογίες της Εκκλησίας τους. Οι ξένοι περιηγητές αναφέρουν ύπαρξη κάποιων αρχαίων ερειπίων, κιόνων κ.λ.π. στον αύλειο χώρο της «ΠΑΝΑΓΙΤΣΑΣ». Κάπως έτσι ξεκίνησε η βυζαντινή «ΠΑΝΑΓΙΤΣΑ» και ο βυζαντινός «ΑΪ ΓΙΑΝΝΗΣ» της Κάτω Αχαΐας ως και όλοι σχεδόν οι ναοί των πρώτων Ελλήνων Χριστιανών και έτσι σώθηκε ο Ελληνισμός αγκαλιάζοντας τον Χριστιανισμό. Ο ιερός Ναός της «ΠΑΝΑΓΙΤΣΑΣ», πρέπει να υπέστη πολλές ανακαινίσεις και επισκευές δια μέσου των αιώνων. Στις ημέρες μας έγινε ριζική ανακαίνιση το 2008 με προσθήκες και εξωραϊσμούς και σήμερα αναδείχθηκε σε ένα περικαλλές εκκλησάκι γεμάτο ιστορία και παραδόσεις, γεμάτο θρησκευτική λαμπρότητα και μυσταγωγία, που μιλάει στις ψυχές των χριστιανών και στις ιερές ακολουθίες υποβάλλει τους πιστούς σε ευλάβεια και μυστική ανάβαση από γης εις ουρανόν.